گل ختمی، گیاهی گلدار از تیره پنیرکیان، بومی آسیا و اروپاست که برای پیشگیری و درمان اختلالات تنفسی و مشکلات دستگاه گوارشی استفاده می‌شود. همچنین برای درمان جای زخم و تورم دردناک (التهاب) پوست، گل ختمی را مستقیم روی پوست قرار می‌دهند.
به گزارش خشکیلا، گل ختمی، گیاهی گلدار از تیره پنیرکیان (Malvaceae) است؛ گیاهی ایستاده و علفی که طول آن به ۱٫۵ تا ۲ متر می‌رسد. گل ختمی گیاهی چندساله است که البته به‌صورت ۱ساله یا ۲ساله هم کشت می‌شود. این گیاه از جنوب غربی آسیا آمده و بومی آسیا و اروپاست. ساقه این گیاه استوانه‌ای و کُرک‌دار و سبز روشن است. برگ‌هایش گرد و سبز متوسط هستند و عرض آنها نیز ۷ تا ۱۵ سانتی‌متر است.
گیاهان دارویی با خواص درمانی مشخص و عوارض جانبی پایین، جایگزینی مناسبی برای داروهای شیمیایی محسوب می شوند. از جمله گیاهان دارویی که در طب سنتی و طب مدرن اثرات مختلفی برای آن ذکر شده است، گیاه گل ختمی را می توان نام برد.
آیا از خواص درمانی گیاهان اطلاع دارید؟ برای آشنایی بیشتر با تاریخچه گیاهان دارویی و اطلاع از خواص درمانی آنها و روش های درمان با گیاه گل ختمی، تا پایان همراه ما باشید.
گل ختمی، گیاهی گلدار از تیره پنیرکیان (Malvaceae) است؛ گیاهی ایستاده و علفی که طول آن به ۱٫۵ تا ۲ متر می‌رسد. گل ختمی گیاهی چندساله است که البته به‌صورت ۱ساله یا ۲ساله هم کشت می‌شود. این گیاه از جنوب غربی آسیا آمده و بومی آسیا و اروپاست. ساقه این گیاه استوانه‌ای و کُرک‌دار و سبز روشن است. برگ‌هایش گرد و سبز متوسط هستند و عرض آنها نیز ۷ تا ۱۵ سانتی‌متر است.
خبازی شجری، غسل، العصرس، انجل و آلتیا از نام‌های دیگر این گل است و در بعضی نقاط کشورمان به اسامی «هیرو» و «خیرو» می‌شناسند. نام علمی گل ختمی «Althaea officinalis» است و ریشه، گل و میوه آن قابلیت مصرف دارد.
برای تهیه دمنوش گل ختمی؛ گلبرگهای آن را خشک نموده وآسیاب کنید سپس برای هر بار استفاده یک قاشق مرباخوری از پودر آسیاب شده را در یک لیوان آب جوشیده سرد شده یا عرق کاسنی برای مدت ۸ ساعت خیسانده و مصرف کنید.
قسمت انتهایی این گل سفید رنگ و نسبتا شیرین می باشد. به علت استفاده از گل ختمی در تهیه اولین شیرینی مارشمالو، امروزه این گل به مارشمالو معروف است. این گل در کنار کاربرد زینتی خود کاربردهای درمانی متعددی نیز دارد و می‌تواند بیماری‌های مختلف را درمان کند. این گیاه می‌تواند به درمان سرفه، سرما خوردگی، تب و مشکلات معده کمک کند. علاوه بر این می‌تواند از سنگ کلیه جلوگیری کند و برای رفع گرفتگی قفسه سینه نیز مفید است.
کسانی که سرد مزاج هستند باید ختمی را با عسل بخورند.
گیاه گل ختمی معمولا در آسیا و اروپا و مناطق ماسه‌ای، زمین‌های تقریبا شور و رطوبت‌دار رشد می‌کند اما امروزه در مناطق زیادی کاشته می‌شود. از ویژگی‌های خاص این گیاه می‌توان به برگ‌هایی سبز رنگ با پهنک بزرگ و گل‌های درشت اشاره کرد. گل‌های ختمی معمولا بین خرداد تا اواسط شهریور شروع به جوانه زدن می‌کنند. در لاهيجان، رامسر و يا ساير نواحي ساحلي گيلان پراكندگي دارد.
بهترين نوع گل ختمي ، ختمي كوهي مي باشد كه داراي بوته اي به ارتفاع حدودا ۴۰ سانتي متر بوده و برگهاي پهن با رنگ سبز كم رنگ بوده و برگها پوشيده از كركهاي ريز مي باشند و گلها نيز سفيد رنگ بوده و نسبتا بزرگ هستند و به شكل قيف مانند بوده و داراي ۵ گلبرگ مي باشند.
اين نوع گل ختمي داراي خواص بيشتري نسبت به انواع ديگر دارد. اين گل خودرو بوده و در هر زميني احتمال رويش دارد و نسبت به كم آبي هم مقاومت خوبي از خود نشان مي دهد و دوره گل دهي آن نيز معمولاً اواخر تابستان مي باشد . اما به دليل خودرو بودن تعداد گلهاي آن زياد نمي باشد . اگر گلها چيده نشوند تخمها به صورت دايره اي درون تخمدان مي رسند كه تخمها نيز به صورت استوانه اي پهن و باريك با اطراف بر آمده و كنگره دار و وسط تو رفته و به رنگ سياه به وجود مي آيند . گل ختمي گياهي چند ساله مي باشد.
نوع ديگر گل ختمي باغي مي باشد كه كمتر خودرو بوده و در مقابل كم آبي مقاوم نمي باشد و ارتفاع گياه نيز تا بيش از دو متر هم مي رسد . اين نوع گل ختمي در اكثر فصول سال گل دارد هرچند در زمستان تعداد گلهاي آن بيشتر است گلها نيز پايايي زيادي دارند و مدت‌ها بر گياه مي مانند بنابراين به عنوان گلهاي تزييني هم كاشته مي شوند .
اين نوع گل داراي چندين رنگ مي باشد كه بيشتر به رنگهاي قرمز و صورتي و سفيد و بنفش ديده مي شوند . همچنين اندازه گل نيز در انواع مختلف فرق مي كند و گلهاي رنگ بنفش معمولاً كوچك بوده و رنگهاي ديگر بزرگتر مي باشند .
برگهاي اين نوع نيز مانند برگ گل ختي كوهي است اما كمي اندازه آن بزرگتر بوده و رنگ آن نيز سبز روشن تر مي باشد و اختلاف مهم ديگر هم نداشتن كرك بر روي برگ مي باشد . همچنين از لحاظ خاصيت دارويي هم مانند نوع كوهي نمي باشد.
ختمی یا خطمی با نام علمی Alcea سرده‌ای از گیاهان است از تیره پنیرکیان چند ساله و خودرو، گل و میوه و ریشه آن مصرف دارویی دارد. گل ختمی به ارتفاع دو متر گل‌های صورتی، قرمز و سفید دارد که برای روکش داروها استفاده می‌شود.
جنس بزرگی از گیاهان گلدار دارای ۲۰۰–۲۲۰ گونه از نهان‌دانگان می‌باشد. بومی مناطق گرم، زیر گرمسیری استوایی و نواحی گرمسیری بین دو مدار شمال و جنوب استوا در جهان می‌باشد. گياه پايا سبز رنگ، ساقه نسبتاً ضخيم پوشيده از كركهاي زبر، منتهي به يك خوشه طويل و كم گل. برگها دمبرگدار، سبز، پوشيده از كرك، قلبي شكل يا تقريباً مدور، برگ شاخه‌هاي گلدار سه قسمتي. گلها تقريباً بزرگ، به رنگ صورتي – بنفش و داراي دمگل كوتاه.
گل ختمی گل‌هایی بزرگ و پرجلوه به رنگ‌های صورتی، بنفش روشن، قرمز، سفید، بنفش و زرد دارد. گل‌های این گیاه شکلی شبیه قیف دارند و عرض آنها نیز ۷ تا ۱۲ سانتی‌متر است. میوه چاک‌بَر یا جداهستۀ این گیاه دارای ۱۵ تا ۲۰ دانه کوچک، بیضی‌شکل و مسطح است.
این گیاه در خاک غنی و دارای زهکشی، خوب رشد می‌کند. گل ختمی گیاهی زینتی است که کاربردهای درمانی فراوانی نیز دارد. بعضی افراد از گل ختمی برای پیشگیری و درمان اختلالات تنفسی و مشکلات دستگاه گوارشی استفاده می‌کنند. بعضی نیز برای درمان جای زخم و تورم دردناک (التهاب) پوست، گل ختمی را مستقیم روی پوست قرار می‌دهند.
قسمت‌های مختلف این گیاه از جمله گلبرگ‌ها، برگ، ریشه و ساقه خواص دارویی متفاوتی دارند. از گلبرگ گل ختمی برای افزودن رنگ به محصولات قنادی و از میوه آن برای افزودن رنگ به نوشیدنی‌ها (غیر الکلی)، ژله، مربا و سوسیس استفاده می‌شود. برگ‌های جوان آن را به‌صورت خام مصرف کنید یا آنها را به‌صورت سبزی در پختن غذا‌ها به کار ببرید. می‌توانید از گلبرگ‌ها و غنچه‌های این گل در انواع سالاد استفاده کنید. ساقه‌های جوان آن را نیز می‌توانید به‌صورت خام مصرف کنید. از این گیاه می‌توانید در خورشت و سوپ استفاده کنید.
با گلبرگهای گل ختمی می‌توانید چای گیاهی طراوت‌بخشی تهیه کنید. در مصر باستان از دم نوش گل ختمی برای کاهش دمای بدن، درمان بیماری‌های عصبی و قلبی و افزایش دهنده ادرار استفاده می‌کردند. در کشورهای آفریقایی نیز دمنوش گل ختمی را برای درمان یبوست، سرطان، بیماری کبد و علائم سرماخوردگی تجویز می‌کردند.
همچنین خمیر تولید شده از برگ‌های این گیاه برای درمان جراحت روی پوست قرار داده می‌شد. در یونان باستان، گل ختمی را با عسل می‌جوشاندند و برای درمان زخم‌ها، اسهال خونی، درد سیاتیک و دندان درد استفاده می‌کردند.
تعیین دوز مناسب برای مصرف گل ختمی به عوامل زیادی مانند سن، سلامتی و سایر شرایط فرد بستگی دارد. در حال حاضر، اطلاعات علمی کافی برای تعیین محدوده مناسب دوز مصرف گل ختمی وجود ندارد.
بیشترین کاربرد ختمی برای درمان مشکلات تنفسی و برونشیت است. گل ختمی از سنگ کلیه جلوگیری می‌کند و احتقان سینه را تسکین می‌بخشد. این گیاه زخم‌های گوارشی، تب یونجه، التهاب مثانه، گاز معده، ورم معده، آمفیزم، اسهال و برونشیت را درمان می‌کند. قسمت های مختلف این گیاه شامل برگ، ریشه و گل به عنوان دارو به کار می رود.
ختمی دارای خواص ضد سرفه، ضد سوزش سینه، ضد ورم معده، ضد تومور و ضد ویروس می باشد. فعالیت ضد باکتریایی، ضد التهابی، جذب پلی ساکاریدها به دیواره های غشایی و کاهش سرفه از خواص دیگر آن است
نوشتار زیر را بخوانید تا با خواص درمانی و روش های استفاده در درمان بیماری ها توسط گیاه گل ختمی آشنا شوید.
- برگ‌های له‌شده گل ختمی خارش ناشی از نیش حشرات را درمان و ناراحتی ناشی از سوختگی و تاول را آرام می‌کند.
- گل ختمی شب‌ادراری را متوقف می‌کند. از دهان‌شویۀ تهیه‌شده از گل ختمی برای خون‌ریزی لثه استفاده می‌شود.
- در طب سنتی، از آن به‌عنوان قابض، ادرارآور، ضدالتهاب، نرم‌کننده، تسکین‌دهنده و تب‌بر استفاده می‌شود.
- در طب تبتی، از ریشه‌ها و گل‌های آن برای التهاب رحم، کلیه‌ها و ترشحات استفاده می‌شود.
- برای درمان زخم‌ها و التهاب‌های دردناک، از گل ختمی به‌صورت موضعی روی پوست استفاده می‌شود.
- از جوشانده آن برای بهبود گردش خون و درمان درد قاعدگی، یبوست و خون‌ریزی استفاده می‌شود.
- گل ختمی غشا‌های مخاطی را تسکین می‌بخشد و مشکلات تنفسی و برونش را درمان می‌کند.
- گل ختمی به پیشگیری و درمان مشکلات دستگاه گوارشی و اختلالات تنفسی کمک می‌کند.
- جوشانده ریشه‌ها و برگ‌های آن زایمان را تسهیل می‌کند و تولید شیر را افزایش می‌دهد.
- از دانه‌های آن در چای گیاهی استفاده می‌شود که برای کاهش علائم تب مفید است.
- از ریشه‌ها گل ختمی برای تهیۀ مرهمی برای زخم‌ها و اسهال خونی استفاده می‌شود.
- در قرون وسطی از چای گل ختمی برای درمان بیماری‌های مثانه و ریه استفاده می‌شد.
- چای تهیه‌شده از گل‌های آن التهاب گلو و دهان را تسکین می‌بخشد.
- از گل‌های گل ختمی برای درمان مشکلات سینه استفاده می‌شود.
- از ریشه آن به‌عنوان تسکـین‌دهنده و قابض استفاده می‌شـود.
- گل ختمی سنگ کلیه را می‌شکند و به دفع آن کمک می‌کند.
- از گل ختمی برای درمان التهاب استفاده می‌شود.
- گل‌های آن ادرارآور، تسکین‌دهنده و نرم‌کننده‌اند.
- ریشه گل ختمی کاهش اشتها را درمان می‌کند.
- گل ختمی از سقط جنین جلوگیری می‌کند.
چای تهیه‌شده از گل ختمی در درمان گلودرد مؤثر است. برای تهیه چای گل ختمی از گل، دانه و ریشه گیاه استفاده می‌شود. برای بهبود مزه چای می‌توانید به آن عسل بیفزایید. این چای سرفه خشک را درمان می‌کند و درد و ناراحتی گلو را تسکین می‌بخشد.
مصرف چای گل ختمی مشکلات تنفسی و گرفتگی بینی را درمان می‌کند. این چای غشای مخاطی مسدودشده را باز و گلو را نرم می‌کند. برای تهیه چای گل ختمی، می‌توانید از ریشه گیاه استفاده کنید. چای گل ختمی روند بهبود مشکلات تنفسی را سریع‌تر می‌کند.
ریشه و ساقه گل ختمی سوختگی و تاول را خنک می‌کنند، تورم و درد را کاهش می‌دهند و به قسمت‌های آسیب‌دیده آب‌رسانی می‌کنند.
- این‌طور نیست که محصولات طبیعی همیشه بی‌خطر باشند. فراموش نکنید که توجه به دوز مصرف آنها بسیار مهم است. حتما به دستوار‌های روی برچسب محصولات توجه کنید و پیش از مصرف محصولات گل ختمی، با داروساز، پزشک یا فرد متخصص مشورت کنید.
- در مصرف خوراکی یا موضعی گل ختمی روی پوست، اطلاعات معتبر و قابل اطمینانی وجود ندارند که نشان‌دهنده بی‌خطربودن گل ختمی یا عوارض جانبی احتمالی آن باشند. البته گل ختمی برای بیشتر افراد بی‌خطر است. درباره تداخلات گل ختمی با داروها یا گیاهان دارویی دیگر نیز اطلاعاتی وجود ندارد، اما به‌طور کلی بهتر است که موارد احتیاطی زیر را در نظر داشته باشید:
- درباره بی‌خطربودن استفاده از گل ختمی در طول دوران بارداری و شیردهی اطلاعات کافی وجود ندارد. بهتر است که جانب احتیاط را رعایت کنید و از مصرف گل ختمی در دوران بارداری و شیردهی بپرهیزید.
- ممکن است گل ختمی در افراد مبتلا به دیابت، سطح قند خون را کاهش دهد. اگر مبتلا به دیابت هستید و از گل ختمی استفاده می‌کنید، مراقب نشانه‌های کاهش قند خون (هیپوگلیسمی/ Hypoglycemia) باشید و قند خونتان را به‌دقت کنترل کنید.
- گل ختمی قند خون را کاهش می‌دهد و ممکن است که در کنترل قند خون در طول جراحی و پس از آن اختلال ایجاد کند؛ بنابر این، دست کم ۲ هفته پیش از جراحی، مصرف گل ختمی را متوقف کنید.
عضویت در خبرنامه 
